Afstand doen van huwelijksgemeenschap voorkomt onder voorwaarden aansprakelijkheid en draagplicht voor schulden van echtgenoot
Tijdens en na het huwelijk is het belangrijk de begrippen aansprakelijkheid, draagplicht en verhaalbaarheid te onderscheiden. De echtgenoot die aansprakelijk is, kan aangesproken worden tot het verrichten van een prestatie. Wanneer bijvoorbeeld een goed wordt gekocht voor een bepaalde prijs, is de koper aansprakelijk indien hij de prijs niet tijdig betaalt. Uitgangspunt bij het huwelijksvermogensrecht is dat de echtgenoot zelf aansprakelijk is voor de door hem of haar aangegane verbintenissen. Voor de kosten van de huishouding zijn beide echtgenoten echter aansprakelijk.
Tijdens het huwelijk, indien er sprake van een huwelijksgemeenschap, kan een schuldeiser zich verhalen op de goederen van de huwelijksgemeenschap en op het privévermogen van de schuldenaar. Wanneer sprake is van een wettelijke gemeenschap van goederen vallen in beginsel alle goederen in de huwelijksgemeenschap. Hierop zijn enkele uitzonderingen, bijvoorbeeld verknochte goederen en verkregen schenking onder een uitsluitingclausule.
Na echtscheiding zijn beide echtgenoten hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden
Voor ontbinding van het huwelijk is de echtgenoot die de verbintenis is aangegaan alleen aansprakelijk. Na ontbinding van het huwelijk, bijvoorbeeld door echtscheiding, zijn beide echtgenoten hoofdelijk aansprakelijk voor het geheel van de schulden. Wel kan de schuldeiser zich nog steeds alleen verhalen op het gemeenschapvermogen en op het privé vermogen van de echtgenoot die de verbintenis is aangegaan. Op het privé vermogen van de andere echtgenoot en het vermogen dat diegene opbouwt na het huwelijk kan de schuldeiser zich dus niet verhalen. Indien sprake is van een wettelijke gemeenschap van goederen is van belang dat, na ontbinding van de huwelijksgemeenschap, beide echtgenoten voor 50% draagplichtig zijn voor de schulden die zijn ontstaan tijdens en voor het huwelijk. De echtgenoot die deze schulden is aangegaan en voldoet na ontbinding van het huwelijk krijgt een regresvordering op de andere echtgenoot. De echtgenoot welke een regresvordering heeft kan verhaal op het gehele vermogen van de andere echtgenoot, dus ook op de arbeidsinkomsten welke wordt verdient na het huwelijk.
Voorkom aansprakelijkheid en draagplicht schulden door afstand te doen van de huwelijksgemeenschap
Op grond van artikel 1:103 BW kan iedere echtgenoot afstand doen van de huwelijksgemeenschap. Dit moet door middel van een akte, welke akte binnen drie maanden na ontbinding van het huwelijk moet worden ingeschreven in het huwelijksregister. Hiermee wordt bereikt dat de echtgenoot niet hoofdelijk aansprakelijk wordt voor schulden waarvoor ook tijdens het huwelijk geen aansprakelijkheid bestond. Nog belangrijker is dat de onderlinge draagplicht vervalt en dat de andere echtgenoot, die nog wel aansprakelijk is, geen regresvordering krijgt. Ook erfgenamen van een echtgenoot kunnen afstand doen. Naast deze voordelen bestaan er ook belangrijke consequenties aan het doen van afstand van de huwelijksgemeenschap. De echtgenoot die afstand doet verliest zijn of haar aandeel in de gemeenschap en mag slechts zijn of haar bed met bijbehorend linnengoed en zijn of haar kleding meenemen. Wanneer er toch goederen zijn verduisterd of weggemaakt, kan er geen afstand meer worden gedaan. Wanneer er hoge schulden zijn en weinig of geen vermogen aanwezig is, kan het afstand doen van de gemeenschap worden overwogen.
Het is van belang om te beoordelen of schulden niet zijn aangegaan voor de kosten van de huishouding. Voor deze schulden blijven beide echtgenoten namelijk aansprakelijk. Op 31 maart 2009 bepaalde het Gerechtshof ´s-Gravenhage dat belastingschulden die zijn ontstaan als gevolg van verbintenissen van de eenmanszaak van de man niet behoren tot de de kosten van de gewone huishouding. Doordat de vrouw afstand van de gemeenschap deed, werd zij niet aansprakelijk en draagplichtig voor deze schulden.
Oplossing bij faillissement?
Een echtgenoot die failliet gaat heeft vaak veel en hoge schulden. Een dergelijk faillissement wordt behandeld als het faillissement van gemeenschap. De andere echtgenoot is echter niet zelf ook automatisch failliet. De vraag is of ontbinding van de huwelijksgemeenschap gevolgd door het doen van afstand van de gemeenschap een oplossing biedt voor de echtgenoot van de gefailleerde. Wanneer het grootste gedeelte van de schulden zijn aangegaan op naam van de gefailleerde en deze schulden niet samenhangen met de kosten van de huishouding biedt het afstand doen van de gemeenschap een oplossing. De echtgenoot van de gefailleerde wordt niet draagplichtig. De curator kan dan ook niet de regresvordering gaan invorderen.
Het hangt al met al sterk van de situatie van het geval of het afstand doen van de huwelijksgemeenschap wenselijk is.
