Enqueteprocedure

Het komt met enige regelmaat voor dat aandeelhouders onderling een hevige machtsstrijd aan het voeren zijn. De enquêteprocedure kan voor dergelijke gevallen een belangrijk instrument vormen voor het oplossen van ondernemingsrechtelijke geschillen. In dit blog sta ik stil bij wat de enquêteprocedure inhoudt, hoe en door wie een dergelijke procedure in gang kan worden gezet en wat de rol van de Ondernemingskamer is.

De Ondernemingskamer

Een enquêteprocedure moet worden opgestart bij de Ondernemingskamer van het gerechtshof Amsterdam (OK). De OK gelast een onderzoek naar het beleid en de gang van zaken van, veelal, de vennootschap op verzoek van de aandeelhouder(s), een betrokken vakorganisatie of de vennootschap zelf (lees: het bestuur). Een dergelijke procedure wordt ingeleid door middel van een verzoekschrift en de OK wijst het verzoek uitsluitend toe, indien is gebleken van ‘gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen’.

Wie is gerechtigd om een enquêteprocedure op te starten?

• Bij een besloten vennootschap of naamloze vennootschap kunnen aandeelhouders die óf 10% van het geplaatste kapitaal vertegenwoordigen óf EUR 225.000,- of meer aan nominaal aandelenkapitaal bezitten, een enquêteprocedure starten. Dit is anders, indien de vennootschap een geplaatst kapitaal van meer dan EUR 22,5 miljoen heeft of sprake is van een beursvennootschap. Daar gelden andere regels voor.
• Leden van een vereniging, coöperatie of onderlinge waarborgmaatschappij zijn bevoegd een verzoek in te dienen, indien dit verzoek wordt gedaan met tenminste 300 leden of indien zij tenminste 1/10 van het ledental of stemgerechtigden in de algemene vergadering vertegenwoordigen.
• Zoals hiervoor al aangehaald, kan de vennootschap zelf ook een enquêteverzoek indienen. Het bestuur of de raad van commissarissen kan/kunnen namens de vennootschap een dergelijk verzoek indienen.
• Indien de vennootschap failliet wordt verklaard, kan de curator namens de vennootschap de OK verzoeken een onderzoek te gelasten.
• Tenslotte geldt dat enquêtebevoegdheid toekomt aan degenen die dit recht toegekend hebben gekregen bij de statuten of bij een overeenkomst met de vennootschap. Zo kan bijvoorbeeld aan de Ondernemingsraad een dergelijke bevoegdheid worden toegekend.

Wij merken op dat – voordat een dergelijk verzoek wordt gedaan bij de OK – bezwaren kenbaar gemaakt moeten worden bij het bestuur van de vennootschap met betrekking tot het beleid en de gang van zaken van de vennootschap. Het bestuur moet namelijk wel in de gelegenheid worden gesteld om te kunnen reageren op de bezwaren. Indien een minnelijk traject achterwege wordt gelaten, zal de OK het verzoek doorgaans niet-ontvankelijk verklaren.

Het proces

Zoals al ingeleid, wordt een enquêteprocedure opgestart door middel van een verzoekschrift. Hierna stelt de OK de vennootschap en de belanghebbende in de gelegenheid om schriftelijk te reageren waarna een mondelinge behandeling zal volgen. Na mondelinge behandeling volgt een beslissing.

Voorlopige voorzieningen

Gedurende de enquêteprocedure kan een verzoeker de OK verzoeken om voorlopige voorzieningen te treffen. Dit is één van de populaire redenen om een enquêteprocedure te starten. De OK kan namelijk voorlopige voorzieningen treffen voordat zij heeft beslist dat er een onderzoek moet plaatsvinden naar het beleid en gang van zaken van de onderneming. De OK kan bijvoorbeeld besluiten om een bestuurder of het stemrecht van een aandeelhouder te schorsen. Er is geen limitatieve opsomming van het aantal te treffen voorlopige voorzieningen gedurende de enquêteprocedure. In het geval dat wanbeleid wordt vastgesteld, geldt wel een limitatieve lijst van voorzieningen die kunnen worden getroffen.

Twee fases

De enquêteprocedure kent twee fases. De eerste fase voorziet in de mogelijkheid tot het instellen van een onderzoek. Indien een onderzoek wordt gelast en naar aanleiding hiervan wanbeleid wordt geconstateerd, start de tweede fase waarin aan de OK kan worden verzocht om definitieve voorzieningen te treffen.

Fase 1

In fase 1 beoordeelt de OK of er een onderzoek moet komen. Met andere woorden: is er gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen? Indien deze vraag bevestigend wordt beantwoord, wordt een onderzoek door de OK gelast. Door de OK wordt een onderzoeker benoemd. De kosten van de onderzoeker worden gedragen door de vennootschap. Deze onderzoeker kan verregaande bevoegdheden krijgen. Zo kan hij toegang krijgen tot de volledige administratie van de vennootschap. Alle betrokken werknemers binnen de vennootschap zijn verplicht medewerking te verlenen. De onderzoeker maakt verslag van zijn bevindingen. Dit verslag wordt bij de griffie van de OK gedeponeerd.

‘Gegronde redenen om aan een juist beleid te twijfelen’

Deze maatstaf is zeer feitelijk van aard. Concreet moet het gaan om feiten en omstandigheden die gezamenlijk een behoorlijke kans inhouden dat bij nader onderzoek onjuist beleid zal blijken. Bij beoordeling van deze maatstaf dient de OK een zekere mate van beleidsvrijheid van de vennootschap te respecteren. Wij merken wel op dat deze toets een lichtere toets is dan de toets of sprake is van wanbeleid.

Fase 2

Indien uit het onderzoeksverslag van de onderzoeker naar voren komt dat er sprake is van wanbeleid, dan kan de verzoeker (of een andere daartoe gerechtigde belanghebbende) de OK verzoeken om definitieve voorzieningen te treffen.

Wanbeleid en definitieve voorzieningen

In de regel zal de OK haar wanbeleidsoordeel gepaard laten gaan met het treffen van definitieve voorzieningen. De OK kan de volgende (definitieve) voorzieningen treffen:

• schorsing of vernietiging van een besluit van een vennootschappelijk orgaan, zoals het bestuur of de algemene vergadering;
• schorsing of ontslag van één of meerdere bestuurders of commissarissen;
• tijdelijke aanstelling van één of meerdere bestuurders of commissarissen;
• tijdelijke afwijking van (bepalingen van) de statuten;
• tijdelijke overdracht van aandelen ten titel van beheer; en
• ontbinding.

Advocaat corporate litigation/procesrecht

Procedures omtrent vennootschappelijke aangelegenheden worden in de praktijk ook wel aangeduid als corporate litgiation (corporale procedures). Onze advocaten hebben ruime ervaring op het gebied corporate litigation. Mocht u naar aanleiding van dit blog nog vragen hebben, dan kunt u uiteraard vrijblijvend contact opnemen met ons kantoor!